Ze względu na specyfikę technologii druku oraz wielość narzędzi i materiałów potrzebnych do druku typograficznego, przez wiele lat powstała duża ilość termniów, które mogą wymagać wyjaśnienia, a które stosuje się również w innych technologiach drukarskich lub typografii. Aby poruszać się w terminologii, przygotowaliśmy słowniczek z najpopularniejszymi terminami.
(treść jest własnością intelektualną autora, zakaz kopiowania i przedruku bez zgody)
Akcydens-druk okolicznościowy, zawierający z reguły krótki tekst.
Antykwa Półtawskiego-to krój pisma zaprojektowany w 1928 roku przez Adama Półtawskiego. Czcionki pierwszy raz odlane zostały w 1931 roku, w firmie Jan Idzikowski i spółka. Jest to dwuelementowa antykwa klasycystyczna.
Arkusz drukarski-podłoże określonego formatu, na którym drukowane są "Użytki"
Atlantic-krój pisma powstały jako prosta odmiana kroju Announcement zaprojektowanego w odlewni American Type Founders w 1917. Jest pisanką.
Baccarat to krój pisma powstały na bazie kroju Edel Grotesque. Adaptacji dokonała odlewnia Jana Idzikowskiego w roku 1922. Do roku 1973 nazwa Baccarat dotyczyła tylko i wyłącznie odmiany szerokiej kroju, natomiast wąska odlewana była pod nazwą Helios. W roku 1973 nastąpiło przeprojektowanie kroju przez Mariana Sztukę.
Bękart to niepełny wiersz końcowy, któy został umieszczony na początku kolumny lub łamu w kolumnie wielowarstwowej.
Blok-krój pisma powstały z adaptacji dwóch innych krojów. Odmiany normalne z zaadoptowania Hermes Grotesk produkowanego w odlewni Williama Wöllmera. Odmiana wąska występująca pod nazwą Apis powstała na bazie kroju Block odlewanego przez Hermann Berthold AG. Adaptacji dokonała odlewnia czcionek Jana Idzikowskiego w Warszawie.
Boczek to boczna lub wewnętrzna wydzielona cząść tabeli objaśniająca treść rubryk poziomych.
Cycero - jednostka miary w typografii równa 12 punktom typograficznym co w przeliczeniu na system metryczny daje 4,5113 mm.
Cyklop jest pismem dwuelementowym i bezszeryfowym. Krój powstał w odlewni Jana Idzikowskiego około 1931 roku.
Czcionka-Podstawowy materiał zecerski służący do druku typograficznego.
Didot jest systemem miar typograficznych, służącym do określania "stopni pisma".
Firet-kwadrat o boku równym danemu stopniowi pisma.
Garnitur: komplet pism jednego kroju, obejmujący pismo proste, kursywę, półgrube wszystkich stopni.
Giser, gisernia - oba określenia, dziś właściwie zapomniane - dotyczą odlewania ołowianych czcionek. Gisernia - inaczej odlewnia, giser - pracownik odlewni zajmujący się odlewaniem czcionek.
Główka to górna część czcionki posiadająca oczko.
Impozycja to proses rozłożenia drukowanej pracy na arkuszu.
Interlinia jest dodatkowym odstępem między kolejnymi wierszami tekstu.
Introligator to profesja związana nierozłączni z drukarstwem. Zadaniem introligatora jest dalsza obróbka tego co zostało wydrukowane, tak aby uzyskało swoją ostareczną formę. Może to być szycie, klejenie (książek, bloków), oprawianie, bigowanie, kaszerowanie, przycinanie i wiele innych czynności.
Justunek to niedrukowalny materiał zecerski, którego zadaniem jest justowanie składu.
Kaszta-szuflada lub płaski pojemnik z przegródkami do przechowywania kompletu czcionek i drobnego justunku.
Kwadrat to jednostka miary równa 48 punktom typograficznym co w systemi mertycznym daje wymiar 18,04 mm. Jest równy 2 półkwadratom lub 4 cycerom.
Linia
Linotyp-maszyna do skłądania i odlewania wierszy. Wynalazcą linotypu był Ottmar Mergenthaler. Wynalazek znacznie przyspieszył proces składania tekstu. Pierwszy linotyp w Polsce został zainstalowany w poznańskiej drukarni w 1901 roku.
Liternictwo-to projektowanie krojów pisma oraz zapisywanie ich na nośnikach w postaci fontów i czcionek.
Łam-wiersze złożonego tekstu w układzie blokowym, chorągiewkowym lub ześrodkowanym.
Materiał zecerski (ślepy materiał)
Matryca
Minuskuły
Modena-To krój pisma zaprojektowany w roku 1923 jako Ratio Latein przez Fredricha W. Kleukensa. Jest modyfikowaną antykwą klasycystyczną.
Nakład
Narew to krój pisma zaprojektowany w odlewni Jana Idzikowskiego w roku 1937. Należy do grupy pisanek.
Nil-czcionka wzorowana na kroju Memphis. Szeryfowa antykwa linearna, odlana została po raz pierwszy w odlewni Idzikowskiego w Warszawie w 1934 roku.
Nysa-czcionka jest przeróbką kroju Mondial zaprojektowanego przez Hansa Bohna w 1936 roku. Tą pseudoklasycystyczną antykwę po raz pierwszy odlał Jan Idzikowski w roku 1938. Wówczas funkcjonowała pod nazwą Olza.
Odsadki
Paneuropa-Krój pisma będący linearną antykwą bezszeryfową. Paneuropa jest przeróbką kroju Futura Paula Rennera, przeróbki dokonała odlewnia Jana Idzikowskiego w Warszawie w roku 1931.
Pismo dwuelementowe
Pismo jednoelementowe
Półgruby
Półkwadrat
Punkt typograficzny to specyficzna jednostka miary, któa została wyprowadzona ze stopy królewskiej (zwanej również francuską lub paryską). Jednostka została opracowana w XVIII wieku i stosowana jest powszechnie do dzisiaj, równeż we współczesnym drukarstwie. Początkowo 1 punkt typograficzny jest równy 0,3759 mm. Współczesny punkt typograficzny, postscriptowy róny jest 0,3528 mm. Różnica wynika z zastosowania jako miary podstawowej stopy angielskiej, która różni się od stopy francuskiej.
Półkwadrat jest jednostą miary równą 24 punktom typograficznym. Stanowi połowę kwadratu (48 p.) lub 2 cycera (12 p.) i w przeliczeniu na system metryczny jest równy 9,02 mm.
Rex to pismo jednoelementowe i bezszeryfowe. Krój zaprojektowany w roku 1930, w odlewni czcionek Jana Idzikowskiego, w Warszawie.
Rodzina pism to zbiór odmian pisma zaprojektowanych wg wspólnej zasady graficznej.
Sierotka to błąd składu tekstu, polegający na pozostawieniu na końcu lub na początku wersetu osamotnionego krótkiego słowa, szczególnie jednoznakowego.
Skład-jest rezultatem pracy składania.
Stop - dziś może już pojęcie mniej oczywiste, ale wśród starych drukarzy dalej funkcjonujące. W czasach, gdy czcionki odlewało się z metalu, wykorzystywano do tego stop drukarski. Składowymi stopu był ołów, antymon i cyna. W zależności od przeznaczenia stopu, skład tych matali w stopie mógł być różny. Najtwardszy był stop czcionkowy, który składał się z antymonu w ilościach od 19% do 26%, około 7 % cyny i reszty ołowiu. Dawało to najwyższą temperaturę topnienia spośród stopów drukarskich. Stopy linotypowe, justunkowe i monotypowe były uboższe w antymon i cynę, zawierały więcej ołowiu. Cechowały się niższą temperaturą topienia i mniejszą twardością.
Stopień pisma
Szewc to pierwszy wyraz akapitu pozostawiony na końcu kolumny.
Typograf
Typografia-kongenialne projektowanie ułatwiające czytanie, odbiór treści oraz orentację w strukturze informacji.
Udina to krój pisma -pisanka kaligraficzna. Zaprojektowana jako Ariston pzez Martin'a Wilke'go odlana pierwszy raz została w firmie H. Berthold w roku 1932. Zdigitalizowana jako font Aritus D (wersja bez polskich znaków).
Użytek
Wiersz
Wisła to krój pisma powstały z adaptacji kroju Butterfly zaprojektowanego przez Willy'ego Schumann'a w roku 1927. Adaptacji dokonała rok później odlwenia Jana Idzikowskiego w Warszawie. Należy do grupy pisanek.
Zecer - najprościej mówiąc to pracownik zecerni. W uproszczeniu można powiedzieć, że zajmował się składem. Niemniej poza skłądem zecerzy zajnowali się również wymyślaniem logotypów i składaniem ich do druku z materiału zecerskiego jakim były czcionki i linie.
Zecernia - dział drukarni, w której wykonywany był/jest skład do druku typograficznego, a po wydrukowaniu również rozłożenia spowrotem czcionek w odpowiednie miejsca w kasztach.